5 ĐỨC HẠNH CỦA NGƯỜI CHA GIÚP CHO CON CÁI THÀNH NGƯỜI - Trường THCS Đào Duy Từ Hà Nội

Cha là cây thì con là trái. Trái muốn ngọt lành thì cây ắt phải cắm rễ thật sâu, ắt phải vươn xa tán lá. Cổ nhân nói về “ngũ đức”, là năm đức hạnh của người cha: khoan hậu, nhân từ, tự trọng, trí huệ, tấm lòng rộng rãi. Khoan hậu thì đáng tin cậy. Nhân từ là biết thương người. Tự trọng ắt được người coi trọng. Trí huệ tất có thể đi xa. Tấm lòng rộng rãi vì thông tỏ thiên hạ. Năm đức tính này gây dựng nên hình tượng người cha cao đẹp.

Khoan hậu mới đáng tin

Trẻ nhỏ thường tò mò, hiếu động, khó tránh khỏi sai sót. Một người cha khoan dung, nhân hậu sẽ không dễ dàng nổi giận, mà có thể dung nhẫn dẫn dắt, chỉ bảo cho con dần minh bạch đạo lý làm người, dù có trách cứ cũng là có lý lẽ, có đúng sai. Trách mắng một cách nóng nảy không những không hiệu quả, ngược lại còn khiến trẻ nảy sinh tâm lý phản nghịch. Thậm chí khiến trẻ trở nên yếu nhược, tự ti, khó hoà đồng.

Nhân từ biết thương xót người trong thiên hạ

Nhân từ tức là lương tâm, lương tâm chính là thiên lý chính đạo. Nhân từ, nhân ái chính là lòng dạ của bậc thánh nhân.

Mạnh Tử có câu rằng: “Người quân tử khác người thường ở chỗ giữ tâm. Người quân tử lấy lòng thương người để giữ tâm, lấy lễ để giữ tâm. Người có Nhân tức người có lòng thương người, người có Lễ tức người biết kính người. Yêu người thì được người yêu lại, kính người thì được người kính lại.”

Người có tâm thiện, vui với việc giúp người, cứu người lúc nguy nan thì những người xung quanh đều sẵn lòng kết giao và càng muốn học hỏi theo. Con trẻ cũng từ đó mà học được cách yêu quý, đồng cảm và thương xót tha nhân.

Tự trọng nên được người tôn trọng

“Thánh Kinh” nói rằng con người là do Thượng đế tạo nên. Con người sống giữa trời đất thì chớ nên xem nhẹ bản thân mình, cần phải biết tự trọng.

Khổng Tử khen ngợi rằng: “Mặc áo bông cũ đứng cùng những người mặc áo khoác da cáo, mà không cảm thấy xấu hổ tự tin, đại khái chỉ có Tử Lộ vậy.”

Tây Lư đi du thuyết các vua nước chư hầu, qua sông chẳng may bị đắm thuyền. Người thuyền chài vớt ông lên, ôm bụng cười mà rằng: “Ông suýt chết đuối, cứu mình còn chẳng xong, tài gì mà đòi đi nói các vua chư hầu.”

Tây Lư đáp: “Hòn ngọc bích đem dệt cửi không tiện bằng hòn ngói. Hạt châu đem làm đạn bắn chim thì không tiện bằng viên đất. Ngựa kỳ ngựa ký, ngày chạy nghìn dặm, nhưng cho bắt chuột thì không nhanh bằng con mèo. Thanh gươm quý, đem mà khâu giày thì không tiện bằng cái dùi. Chú có tài lội nước, qua sông, vượt gió, nhưng nếu nay cho tiếp một ông vua chư hầu thì chắc mờ mịt, khác nào như quạ vào chuồng lợn.”

Người cha biết tự trọng sẽ biết bảo vệ lòng tự tôn của con cái. Con cái được tôn trọng mới biết cách tôn trọng người khác. Nếu người cha khinh miệt mọi người xung quanh, trẻ nhỏ cũng học theo mà trở nên cao ngạo. Cao ngạo khiến người sinh tâm đố kỵ mà rắp tâm hãm hại, nên sau này đường đời sẽ gặp nhiều trắc trở.

Trí huệ tất có thể đi xa

Gia Cát Lượng dạy con rằng: “Không đạm bạc thì chẳng thể minh trí, không tĩnh lặng chẳng thể đi xa.” Đạm bạc và tĩnh lặng thì không chạy theo thế tục, không ái mộ hư vinh, trong tâm có đạo, đây chính là chìa khóa của trí huệ.

Một người cha có trí huệ sẽ giúp cho con hiểu cách đối nhân xử thế, bớt đi đường vòng, thấu hiểu sự đời và nhân tình thế thái.